Kliknij tutaj --> 🎴 co2 do akwarium domowym sposobem
W dzisiejszym artykule dowiesz się, jak ustawić reduktor CO2 w akwarium, aby zapewnić optymalne warunki dla roślin i ryb. Reduktor CO2 jest niezwykle ważnym urządzeniem w akwarium roślinnym, ponieważ dostarcza roślinom niezbędnego dwutlenku węgla do fotosyntezy. Poprawne ustawienie reduktora CO2 jest kluczowe dla zdrowego wzrostu roślin i utrzymania równowagi w ekosystemie
Z butelki z kwaskiem kapie przez wężyk roztwór kwasku cytrynowego wprost do butelki z sodą. Tam zachodzi reakcja. Powstałe CO2 odprowadzane jest do akwarium oraz z powrotem do butelki z kwaskiem w celu wyrównania ciśnień. Kluczowym elementem konstrukcji jest zacisk 1 (zac.1.).
Kup Co2 do Akwarium w Technika, zestawy CO2 - Akwarystyka - Najwięcej ofert w jednym miejscu. Radość zakupów i 100% bezpieczeństwa dla każdej transakcji. Kup Teraz!
Zakładam akwarium roślinne dla bojownika na podłożu DarkSoil. Pokazuje jak w łatwy sposób osiągnąć całkiem dobre efekty w hodowli roślin wodnych. Jeśli nie c
Dyfuzory CO2 do akwarium. Dyfuzor CO 2 to bardzo istotny element zestawu CO 2 w akwarium. Urządzenie odpowiada za rozpuszczanie CO 2 w wodzie, a tym samym za prawidłowe zasilanie roślin akwariowych i ich bujny wzrost. Wybór odpowiedniego rozmiaru dyfuzora CO 2 i jakości spieku ceramicznego w nim zastosowanego jest więc bardzo ważny.
Faire Des Rencontres Dans Une Nouvelle Ville.
Dlaczego podawać CO2 do akwarium? Jak to jest w przypadku jezior i rzek?Pytanie, które zadaje sobie wielu początkujących – dlaczego podaje się CO2 w akwarium, choć w naturalnych wodach, jak jeziora i rzeki nikt nie dodaje dwutlenku węgla, a rośliny rosną?Prawda jest taka, że poziom rozpuszczonego dwutlenku węgla w naszych akwariach roślinnych wynosi około 2-3ppm, co jest dość niewielką wartością w porównaniu do poziomu dwutlenku węgla występującego w naturalnych wodach, gdzie rośliny tropikalne wykazują dobry naturze, w jeziorach i rzekach, w których dochodzi do bujnego rozrostu roślin poziom CO2 waha się w granicach 10-40ppm, a czasami nawet więcej. Taki poziom dwutlenku węgla wynika z rozkładu organicznego i podziemnych magazynów CO2. W wodzie gruntowej, gdzie wymiana gazowa jest ograniczona, CO2 często osiąga wyższy poziom. Z tego powodu woda źródlana zazwyczaj jest bogata w CO2. Przy źródłach, poziom CO2 i może wynosić nawet około 40-50ppm. Zmniejsza się on wraz z odległością, a wzrost roślin maleje. Wiele gatunków roślin akwariowych w handlu pochodzi z takich obszarów. Jest to poziom znacznie wyższy niż 2-3ppm w standardowych akwariach z rybami, gdzie nie jest podawane przyrodzie poziom CO2 zazwyczaj wzrasta przez całą noc i jest szybko wykorzystywany przez rośliny wodne, gdy tylko pojawi się słońce. W małych stawach poziom CO2 i pH zmieniają się w znacznym stopniu, gdy słońce wschodzi i rośliny zaczynają fotosyntezę. Wiele roślin wodnych rośnie również w szybko płynących strumieniach i płytkiej wodzie, gdzie powierzchnia lustra wody jest duża w stosunku do głębokości i objętości wody. W takich warunkach rośliny mogą pobrać CO2 z wody, która została nasycona dwutlenkiem węgla jeszcze, jako woda gruntowa. Istnieją również gatunki roślin z regionów, w których w wodzie jest mniej rozpuszczonego CO2. Gatunki te będą dobrze rosnąć nawet bez podawania dwutlenku rośliny mogą również zaspokoić swoje zapotrzebowanie na CO2 w inny sposób. Możliwe jest oddzielenie go od węglanów / wodorowęglanów w wodzie (np. gatunki Valisnerie). Rośliny te pochodzą głównie z wód bardziej alkalicznych. Proces ten jest bardzo energochłonny w porównaniu z użyciem rozpuszczonego podawania CO2 W akwariachPodanie CO2 zwiększa tempo wzrostu 5-10 razy w porównaniu do wzrostu w akwariach typu low tech. Pozwala na uzyskanie bujnych, wybarwionych kęp roślin, oraz pięknych trawników. Rośliny mają lepszą formę, kolor i kondycję, gdy są uprawiane w środowisku, w którym CO2 jest stale na odpowiednim poziomie. Cienkie łodygi, karłowate liście, słabe zabarwienie, glony na roślinach są częstymi oznakami, że poziom CO2 jest nieodpowiedni do optymalnego wzrostu roślin. Tempo wzrostu nie jest jedyną korzyścią, jaką zapewnia wzbogacanie suchej masy roślin jest z węglaPonieważ węgiel jest głównym składnikiem tkanki roślinnej, ma zdecydowanie największy wpływ na wzrost roślin. Powszechnie myślimy o NPK (Azot, fosfor, potas), jako o ważnych składnikach odżywczych koniecznych do prawidłowego wzrostu roślin. Stanowią one jednak niewielką część masy roślinnej w porównaniu do węgla. Roślina zużywa 10 razy więcej węgla w masie niż wszystkich innych „makro składników odżywczych” razem wziętych. Pomyślcie teraz, jak akwaryści skupiają się na odpowiednim nawożeniu, gdzie w rzeczywistości znacznie większy wpływ na kondycję roślin i ich prawidłowy wzrost ma odpowiednie podawanie CO2. W akwarium roślinnym podawanie dwutlenku węgla (CO2) zwiększa tempo wzrostu, a także poprawia kondycję roślin niezależnie od tego, czy używasz słabego czy mocnego oświetlenia. Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie trzeba mieć silnego oświetlenia, aby podawać CO2. Ludwigia Super red jest jedną z najprostszych roślin czerwonych, które są łatwo dostępne na rynku. Jednak podawanie CO2 jest niezbędne, aby wydobyć piękne czerwone zabarwienie, a także uzyskać większe zagęszczenie. Wszystkie mchy mogą być uprawiane bez CO2, podobnie jak Bucephalandra. Jednak, są one znacznie zdrowsz,e gęstsze i lepiej wybarwione, gdy CO2 jest podawane do roślin wodnych w przyrodzieW przyrodzie większość gatunków wodnych to rośliny bagienne, które mogą przetrwać pod wodą lub nad wodą. Biorąc pod uwagę ich wybór, rośliny zazwyczaj wolą być powyżej linii wodnej, ponieważ daje im to dostęp do gazowej formy CO2/O2. Ponieważ dyfuzja gazu w wodzie jest 10000 razy wolniejsza w wodzie w porównaniu do powietrza, o wiele łatwiej jest roślinom „oddychać” w powietrzu. Ich potrzeby w zakresie CO2/O2 są znacznie łatwiejsze do zaspokojenia, gdy rosną w formie nadwodnej. Przykładem tego mogą być gatunki Anubiasa, które szukają miejsc ponad lustrem wody, żeby je porastać..Forma emersyjna kontra submersyjnaWoda jest trudnym środowiskiem dla roślin, ponieważ dyfuzja gazu w wodzie jest znacznie wolniejsza niż w powietrzu. Z tego powodu wiele roślin wodnych musi przejść proces adaptacji, który umożliwiają lepszą wymianę gazową, na przykład zmieniając ich formę (często dramatycznie).forma emersyjna to forma nadwodna. Submersyjna to forma przykład, zanurzone liście są często bardzo rozcięte lub podzielone. Ma to tę zaletę, że tworzy bardzo dużą powierzchnię absorpcji i fotosyntezy. Zanurzone formy nie mają zewnętrznych tkanek ochronnych występujących u roślin rosnących ponad wodą, aby ograniczyć utratę wody. Naskórkowe (najbardziej zewnętrzne) warstwy roślin wodnych zwykle wykazują bardzo mało oznak powstawania naskórka. Komórki powierzchniowe są w stanie wchłaniać wodę, składniki odżywcze i rozpuszczone gazy bezpośrednio z otaczającej wody, podczas gdy wewnętrzny system kanalików, który zwykle transportuje wodę z korzeni do wszystkich części rośliny, jest często znacznie zmniejszony. Tak, więc, jeśli te zanurzone formy zostaną wyjęte z wody, wiele z nich bardzo szybko więdnie. Dzieje się tak, dlatego, że normalny system transportu wody jest słabo CO2 jest tak ważne, czy na plantacjach roślin do akwarium podaje się CO2?Plantacje, które dostarczają rośliny akwariowe do handlu, uprawiają je w formie emersyjnej, czyli tak, że co najwyżej tylko koszyki są zanurzone w wodzie. Oczywiście nie wszystkie rośliny można tak uprawiać (np. Valisneria). To sprawia, że zapotrzebowanie na CO2 jest o wiele mniejsze, a uprawiane emersyjnie rośliny są bardziej wytrzymałe (emersyjne rośliny muszą tworzyć wytrzymalsze struktury, aby utrzymać własną wagę przed grawitacją, podczas gdy zanurzone formy mają wodę do utrzymania ich wagi). Formy emersyjne są, zatem łatwiejsze w uprawie i łatwiejsze w artykułyKrasnorosty – Glony pędzelkowateSkąd się biorą krasnorosty, jak je rozpoznać i jak z nimi walczyć. Preparaty do walki z krasnorostami. Co zrobić, żeby z nimi - ostatnie 30 dni : 130KalkulatoryPrzydatne kalkulatory, które pomogą Ci obliczyć wielkość podmiany, ilość podłoża i - ostatnie 30 dni : 98CO2 w akwarium w praktyceJak wybrać zestaw CO2 do akwarium? Z elektrozaworem, czy bez? Dyfuzor CO2 czy reaktor? Na wszystkie te pytania postaramy się odpowiedzieć bazując na n...Odwiedziny - ostatnie 30 dni : 62Ryby do nano akwariumJakie ryby do małego akwarium? Jest w handlu kilka gatunków ryb, które ożywią mały - ostatnie 30 dni : 50PortfolioNasze wybrane realizacje. Akwaria naszych klientów i te, które znajdziecie w naszym salonie - ostatnie 30 dni : 42BlogOdwiedziny - ostatnie 30 dni : 36
Jakiś czas temu polubiłem akwarystykę. Na początku minimalizm – biały piasek, 2-3 budowle z motywem greckim. Ale apetyt rośnie w miarę jedzenia – zwłaszcza w zbiorniku 240L. Przyszła pora na zmianę adaptacji terenu, przyszedł czas na roślinki. Jedne przyjęły się bardzo dobrze, inne niestety umierały. Problem tkwił w CO2, a właściwie jego braku. Rozglądając się na rynku za technologią CO2 do akwarium można dostać bólu głowy, zwłaszcza jeśli chodzi o ceny. Pełne zestawy (butla CO2 + pakiet instalacyjny) to wydatek w przedziale od 400 – 800zł, a czasem i więcej. W sumie można by było poświęcić takie środki gdyby nie jeden mankament – utrzymanie instalacji, które wynosi około 120zł na 3 miesiące. Łatwo wyliczyć że w pierwszym roku (instalacja + utrzymanie) to minimum 760zł, a następnie 480zł rocznie. To troszkę za dużo. Czy istnieje tańsza alternatywa? Oczywiście! A koszt alternatywy to niecałe 40zł a następnie 7zł miesięcznie, co w pierwszym roku daje wydatek rzędu 115zł a następnie 84zł rocznie. Jest różnica? Jest i to więc teraz instrukcja krok po kroku jak zrobić własną tanią instalację budowy instalacji CO2: • Butelka plastikowa 2L • Butelka plastikowa 1L (z szerokim korkiem) • Wężyk (4mm) 2m • Zawór zwrotny • Kamień napowietrzający • Taśma teflonowa • Wiertełko do drewna 5 • Klej szybko schnący lub silikon sanitarny Wkład do generatora CO2: • Drożdże w proszku • Soda oczyszczona • Cukier • Woda Budujemy instalację wg. SchematuA – Generator CO2 (butelka 2L)B – Skraplacz (butelka 1L)C – Zawór zwrotnyD – Kamień napowietrzającyRobimy dziurkę w korku z butelki 2L. Jako że w marcu oszczędzamy prąd i nie używamy elektronarzędzi, dziurkę można zrobić takim ręcznym wiertełkiem lub bez problemu samym wiertłem. W szerokim korku z 1L butelki robimy dwie dziurki. Jeśli otwory są zbyt małe, musimy je wyszlifować zaokrąglonym pilniczkiem. Wkładamy rurkę w korek z jedną dziurką tak aby wchodził do butelki 1-2cm. Teraz musimy sprawdzić odległość tak, aby z butelki 2L wężyk wchodził na sam spód butelki 1L. Odcinamy w odpowiednim miejscu wężyk i przekładamy przez jedną z dziurek w dużym korku. Następnie w drugi otwór wkładamy pozostały wężyk tak aby ponownie wchodził 1-2 cm do butelki. Teraz ten sam wężyk przecinamy aby założyć zawór zwrotny. Chyba nikt nie chce aby woda z akwarium cofnęła nam się do samym końcu wężyka zakładamy kamień uszczelnić wężyki w korkach od butelek. Ja do tego celu użyłem kleju szybko schnącego. Można użyć np. silikonu sanitarnego – tylko trzeba będzie dłużej odczekać. Dokładnie nakładamy klej wokół wężyków na korkach (najlepiej z dwóch stron) i czekamy aż wyschnie. Nakładamy na oba gwinty od butelek taśmę teflonową w celu uszczelnienia. Teraz pora zająć się „wypiekiem” – czyli mieszamy składniki w generatorze CO2 (butelka 2L). Składniki: • 2 szklanki cukru • ¼ łyżki drożdży • ¾ łyżki sody oczyszczonej Naszą miksturę w butelce zalewamy do ¾ pojemności ciepłą wodą, mieszamy i zakręcamy korek na gwint owinięty teflonem. Do mniejszej butelki wlewamy zimną wodę (do ¾ pojemności) i zakręcamy. Instalujemy w akwarium. Teraz pozostaje czekać na bujną florę. A tym czasem zestawienie (głosów: 49)
CO2, a węgielWęgiel to podstawowy składnik służący roślinom do budowy tkanek. W akwarium jest on dostarczany poprzez dozowanie CO2 i jest to jedyna skuteczna metoda. Istnieje kilka sposobów na podawanie dwutlenku węgla do akwarium, które różnią się wydajnością, kosztami wdrożenia takiego systemu i jego utrzymania oraz estetyką. I co ważne nie wspomnimy tu za wiele o tak zwanym węglu, czy dwutlenku węgla wpłynie, jako określenie na popularne preparaty Carbo, bo nie jest to substytut dwutlenku dwutlenku węgla do akwarium ma jeszcze jedną ważną zaletę. Obniżamy pH wody w akwarium. W czasach, kiedy bardzo często prowadzimy akwaria używając do podmian wody kranowej, która ma często pH powyżej 7 możemy je łatwo obniżyć podając CO2 w sposób kontrolowany. A co jeśli używam do podmian osmozy, która ma niskie pH? Tu trzeba pamiętać, że używane przez nas dekoracje w postaci piachów, żwirów, skał mogą mieć negatywny wpływ na parametry wody w tym także podnosić pH, więc podawanie dwutlenku węgla będzie bardzo podawać CO2 do akwariumO tym, dlaczego do akwarium powinno się podawać CO2 do akwarium i jak to wygląda w naturze możecie przeczytać w tym to najtańsze możliwe rozwiązanie na dozowanie CO2 w akwarium. Można taką instalację wykonać niemal domowym sposobem. Jak to zrobić znajdziecie wiele opisów w więc nie będziemy się tym zajmować tak dokładnie sposobem przygotowania takiego zestawu. Problemem w przypadku takich instalacji jest brak stabilnej pracy i brak kontroli nad reakcją, w trakcie której wytwarzane jest nieco bardziej skomplikowane zestawy producenckie takie jak np. Aquario NEO CO2 System, które po pierwsze starczają na dłużej, po drugie są bezpieczniejsze, a po trzecie łatwiejsze w obsłudze, bo uzupełnienie kupuje się, jako gotowe saszetki do wymieszania z wodą. I takie właśnie rozwiązania polecałbym dla osób, które chcą zobaczyć, jaka jest różnica we wzroście roślin oraz ich kondycji po rozpoczęciu podawania CO2 do akwarium. Oczywiście zestawy tego typu nie sprawdzą się w akwariach większych niż w spray’uTo kolejne niskobudżetowe rozwiązanie. Tanie i mało wydajne. CO2 pod niewielkim ciśnieniem zamknięte jest w czymś, co przypomina dezodorant. W akwarium trzeba zamontować pojemnik na gaz, tak zwany dzwon, który codziennie trzeba napełniać gazem. Zgromadzony gaz rozpuszcza się z czasem. Wydajność jest niska, a do tego trzeba pamiętać o codziennym napełnianiu dzwona. Dobre na początek, żeby sprawdzić jak reagują rośliny. Nie sprawdzi się w akwariach większych niż z butlami jednorazowymiJest to rozwiązanie do akwariów maksymalnie 65L. Stosunkowo tanie w zakupie, ale nie w długotrwałej eksploatacji. Zazwyczaj w takim zestawie co2 startowym mamy wszystko, co potrzebne do uruchomienia. Zestawy są dość estetyczne i nie zajmują zbyt wiele miejsca. Na pewno sprawdzą się tam, gdzie zestaw musi być obok akwarium, np., jeśli stoi ono na blacie w kuchni. Niewielka butla o pojemności około 95g CO2 starcza w akwarium 60-65L na około 3-4 tygodnie. Zakup kolejnych np. 3 butli może spowodować, że w ciągu 4-6 miesięcy koszty zestawu i dodatkowych butli zrównają się z kosztami profesjonalnego zestawu CO2. Zestawy z butlami ciśnieniowymiZestaw CO2 z reduktorem i ciśnieniową butlą CO2 to jedyne sensowne rozwiązanie długoterminowe. Wadą jest dość wysoka cena zakupu profesjonalnego zestawu. Zaletą niskie koszty eksploatacyjne i duże od tego, że oferowane na rynku zestawy CO2 do akwarium znacznie mogą się od siebie różnić. W skład tych tańszych najczęściej wchodzi reduktor CO2 (taki złoty z dużymi manometrami), który kompletnie nie nadaje się do zastosowań akwarystycznych. Jest to reduktor spawalniczy. Grono zachwalających ten reduktor zmniejsza się z każdym przypadkiem zagazowania obsady, do czego dochodzi bardzo często, kiedy w butli kończy się CO2. W przypadku bardzo dużych akwariów ryzyko zamordowania wszystkich ryb jest nieco mniejsze, niemniej jednak kultura pracy i wygoda używania jest na niskim poziomie. Do takiego reduktora konieczne jest zastosowanie dobrej jakości zaworka precyzyjnego, aby w ogóle można było regulować ilość podawanego CO2. W zestawach z tym reduktorem najczęściej spotyka się zaworki Camozzi, które nie są jakieś super. Sens ma zastosowanie zaworka precyzyjnego o bardzo dużej większości zestawów CO2 dołączany jest dyfuzor CO2. To on jest ostatnim elementem i za jego pomocą dwutlenek węgla jest rozpraszany w wodzie. Dyfuzory CO2 w zestawach to podstawowy model, o dość niskiej jakości spieku ceramicznego. Powinno się go zostawić, jako zapasowy i na pewno nie używać w akwariach większych niż 60-65L. Zazwyczaj są to szklane dyfuzory i trzeba nauczyć się zakładać na nie wężyk, aby go nie uszkodzić. Lepszej klasy dyfuzory mają spiek z włókien ceramicznych i generują wiele mikro bąbelków. Do osiągnięcia właściwego poziomu CO2 zużywa się mniej zestawy CO2Znacznie lepiej wypadają zestawy CO2 przygotowane do zastosowań akwarystycznych. Obecnie najpopularniejsze są zestawy CO2 Aquario Blue, które występują w kilku wariantach, ale najważniejszą różnicą jest to, że jedne mają wbudowany w korpus elektrozawór, a drugie nie. Te same reduktory są produkowane na zlecenie Aqua Nowa, ale maja kolor żółto złoty. Sam reduktor jest dobrze wykonany. Dołączony zaworek precyzyjny pozwala na łatwą i wygodną regulację ilości podawanego do akwarium dwutlenku zaworka precyzyjnego zamontowany jest licznik bąbelków, który pozwala na wizualną ocenę ilości podawanego do akwarium CO2. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie. W dolnej części licznika ukryty jest zawór przeciwzwrotny, który zabezpiecza butlę CO2 przed zalaniem wodą. Do takich sytuacji najczęściej dochodzi, kiedy skończy się gaz w butli. Po zalaniu butla musi zostać oczyszczona przez obsługę punktu z gazami technicznymi i jest to zazwyczaj dodatkowo płatna tych reduktorów jest użyta przez producenta cewka elektrozaworu. Niestety potrafi się przepalić bez widocznej przyczyny. Warto też uważać na akrylowe gwinty licznika bąbelków, które można zerwać przy złym ułożeniu nakrętki przy CO2 ProGrow ma znacznie lepszą cewkę, co wpływa zapewne na wyższą cenę. Jak do tej pory nie mieliśmy przypadku, w którym uległa uszkodzeniu. Sama konstrukcja reduktora jest niemal taka sama jak w przypadku reduktorów Blue. Raczej nie spotyka się ich w zestawach. W komplecie znajduje się zestaw kluczy oraz zapasowe uszczelki. Też maja kolor CO2 z elektrozaworem, czy bez?W naszym przekonaniu każdy zestaw CO2 z butlą ciśnieniową powinien być wyposażony w elektrozawór. Nie ma znaczenia, czy masz komputer pH, który będzie mierzył pH w akwarium i utrzymywał jego poziom na zadanym poziomie. Nie ma znaczenia również to, czy CO2 będzie podawane tylko wtedy, gdy świeci się światło sterowane zegarem czasowym. Nawet, jeśli nie masz komputera pH i zegara czasowego powinieneś mieć elektrozawór włączony do gniazdka elektrycznego (w przypadku zaworów 230V). Dzięki temu w sytuacji, kiedy zabraknie zasilania i wysiądzie filtracja podawanie CO2 zostanie odcięte i nie doprowadzi do zabicia obsady. Tak, więc oszczędność 70pln może spowodować straty liczone w setkach CO2Indykator CO2 nie jest elementem zestawu CO2, ale warto go zamontować w akwarium. Indykator to płyn, który wlany do drop checker’a, który montuje się w akwarium zmienia kolor pod wpływem CO2. Dzięki temu wiemy, czy poziom CO2 jest właściwy, za niski lub za wysoki. Sposób odczytu jest bardzo wygodny i o ile często nie widzę, że bąbelki nie lecą z dyfuzora to kolor indykatora rzuca mi się w oczy bardzo szybko. Zmiana koloru indykatora charakteryzuje się pewną bezwładnością i nie jest „błyskawiczna”. Właściwe wskazanie można odczytać po jakimś czasie od zamontowania drop checker’a, więc podawanie CO2 zaczynamy od mniejszych ilości zwiększając delikatnie, co jakiś mogą być przygotowane do wskazywania konkretnego poziomu CO2 np. 30ppm, jako płyny, które wlewa się do drop checker’a bez mieszania z wodą lub takie, których wlewa się określoną ilość kropel i dodaje wskazaną przez dostawcę ilość przypomnienia – kolor niebieski oznacza zbyt niski poziom CO2. Kolor żółty sygnalizuje zbyt dużą ilość CO2 i może to być już sytuacja niebezpieczna dla zwierząt. Na co dzień kolor indykatora powinien być zielony do limonkowego. Płyn indykatora należy wymieniać, co około dwa bąbelkówWiele zestawów lub reduktorów wyposażonych jest w licznik bąbelków. Pozwala on na łatwe oszacowanie ilości podawanego gazu, ale istotniejsze jest to, że na nim widać różnicę w trakcie regulacji za pomocą zaworka precyzyjnego. Często się spotyka informację, że np. dla akwarium 240L to ilość bąbelków na sekundę powinna być taka, a taka. System liczenia bąbelków najprawdopodobniej wprowadziła do akwarystyki firma ADA (pewności nie mam). Przez ostatnie lata wielu producentów zaczęło produkować własne liczniki bąbelków i z tego, co da się łatwo zauważyć generują one różnej wielkości bąbelki w zależności od producenta. To sprawia, że spotykane wskazówki opisujące ile bąbelków CO2 powinno się podawać do akwarium o określonej objętości najczęściej dotyczą produktów ADA. Stosowanie się do nich przez osoby zaczynające swoją przygodę z systemem CO2 w akwarium może doprowadzić do zabicia obsady. Dlatego też pierwsze uruchomienie zestawu CO2 powinno zaczynać się od podawania mniejszej ilości gazu i korygowanie ustawień na podstawie wskazań indykatora CO2. Sam licznik bąbelków powinien być wykorzystywany do wychwycenia różnicy ilości CO2 podawanego do akwarium w trakcie regulacji. Należy pamiętać, że woda w liczniku bąbelków może odparowywać i trzeba ją regularnie uzupełniać lub precyzyjneDo regulacji ilości podawanego do akwarium CO2 służą zaworki precyzyjne. Mogą być wkręcone w reduktor, elektrozawór lub znajdować się na wężyku. Oczywiście spotkać można lepsze lub gorsze. Od jakości będzie zależała precyzja, z jaką będzie można regulować ilość CO2. Obecnie chyba najbardziej popularne są zaworki precyzyjne Camozzi, które są dodawane do najtańszych zestawów CO2. Nie są złe, ale jakieś super też nie. Są za to stosunkowo tanie. Trochę lepsze są zaworki precyzyjne ProGrow. Tu mamy dwa niemal bliźniacze modele. Jeden przelotowy do zamontowaniu na wężyku. Drugi z jednej strony zakończony jest gwintem 1/8”, dzięki czemu będzie można go wkręcić w reduktor CO2 (Niektóre spawalnicze reduktory spotykane w zestawach CO2 do akwariów mają wyjście zakończone gwintem 1/4”). Najlepszy zaworek precyzyjny, jakiego używaliśmy pozwalał na bardzo precyzyjną regulację, jednak szła za tym znacznie wyższa wcześniej wspomniałem w moim przekonaniu elektrozawór to niezbędny element zestawu CO2 poprawiający bezpieczeństwo mieszkańców akwarium. Najlepiej, jak jest zintegrowany z reduktorem. Wtedy zawór odcinający dopływ gazu jest jeszcze przed precyzyjnym zaworkiem regulacyjnym. Mogą się różnić mocą i napięciem zasilania. Im mocniejszy tym bardziej się grzeje, co nie jest korzystne w naszym przypadku. Najlepsze spotykane w sprzedaży elektrozawory mają 1VA przy zasilaniu 230V. Niektóre komputery pH jak np. Aqua-Trend pH-Bot do sterowania elektrozaworem mają wyprowadzone zasilanie 12V, więc jeśli macie popularny reduktor z wbudowanym elektrozaworem konieczne będzie wymiana cewki na taką, która jest zasilana 12V. Należy pamiętać, że jeśli elektrozawór jest zamontowany na wężyku to po jego zamknięciu między elektrozaworem, a reduktorem wytworzy się wysokie ciśnienie. Wężyk musi takie wytrzymać, czyli musi być przeznaczony do instalacji wysokociśnieniowych. W przeciwnym wypadku wężyk może zacząć się rozciągać, utworzy się na nim balon, który z czasem pęknie. Nie jest to jakaś groźna sytuacja, lecz towarzyszy temu głośny do CO2Trzeba mieć na uwadze, że do miejsc, w których zamontowane są urządzenia wpływający na swobodny przepływ gazu, czyli np. elektrozawór lub zaworek precyzyjny konieczne jest używanie wytrzymałych, specjalnych wężyków. Można ich używać na całej linii CO2 aż do dyfuzora. Są one jednak dość sztywne i załamanie ich na krawędzi akwarium jest dość kłopotliwe. Dlatego najczęściej od ostatniego w linii zaworka precyzyjnego lub elektrozaworu można już użyć popularnego w instalacjach napowietrzających wężyka silikonowego. Dzięki temu dość łatwo załamie się na krawędzi akwarium. Dodatkowo dużo łatwiej zakłada się je na króciec dyfuzora. Wężyk silikonowy z czasem pod wpływem wody zmienia swoje właściwości. Może sztywnieć, zmieniać kolor itp., dlatego konieczne jest okresowa wymiana fragmentu, który jest zanurzony w wodzie. Żeby sobie to ułatwić trzeba zamontować prosty zaworek przeciwzwrotny zaraz po tym jak wężyk wychodzi z czy reaktor?Można powiedzieć, że to ostatni element na linii CO2 i powinien być dobrany we właściwy sposób do wielkości akwarium. Dyfuzory CO2 mogą być wykonane ze szkła, akrylu, innych tworzyw sztucznych lub ze stali nierdzewnej. Najpopularniejsze są szklane dyfuzory. Ich najważniejszym elementem jest spiek ceramiczny lub nowsza technologia spiek z włókien ceramicznych. Dla nas ważne jest żeby generował dużą ilość drobnych bąbelków, które będą unosić się w toni wody. Do zestawów CO2 najczęściej dołączane są dość przeciętnej jakości szklane dyfuzory, które nadają się, co najwyżej do akwariów 60-65L. Lepiej je zostawić, jako zapasowe, a dokupić inny najlepsze dyfuzory CO2 to te ze spiekiem wykonanym z włókien ceramicznych. Charakterystyczną cechą jest pomarańczowo brązowy kolor spieku. Dyfuzory są wykonane z akrylu, dzięki czemu nie są takie podatne na uszkodzenia w trakcie eksploatacji. Spieki w nich są bardzo wydajne i spokojnie największe rozmiary można używać w akwariach powyżej 500L. Jest to obecnie nasz ulubiony sposób podawania CO2 do większych akwariówW większych akwariach potrzebna była większa wydajność rozpuszczania CO2 w akwarium. Dlatego dość popularne były różnego rodzaju reaktory przepływowe. Najczęściej używany przez nas to Aqua Medic Reactor 1000. Reaktory tego typu montuje się na wężu wylotowym z filtra kubełkowego. Strumień wody przepływa przez poduszkę gazu nasycając się przy tym CO2. Zaletą tego rozwiązania była duża wydajność. Jednak od momentu, kiedy na rynku pojawiły się dyfuzory ze spiekiem z włókien ceramicznych ilość instalacji, w której używaliśmy reaktorów znacznie sposób montażu mają reaktory ProGrow EvenFlow. Zakłada się je na wężu wylotowym. Gaz wpada do niewielkiej zalanej wodą komory, gdzie rozpraszany jest przez spiek ceramiczny, a wytworzone bąbelki porywane są przez strumień wody i wylatują do akwarium przez rurkę wylotową od filtra. Spiek w takim reaktorze trzeba okresowo czyścić, a z czasem CO2Trzeba mieć świadomość, że butla CO2 ma okres ważności, czyli tak zwaną legalizację. Informacja, do kiedy butla jest zalegalizowana powinna być na niej wybita. Zazwyczaj jest to okres 10 lat od daty produkcji. Po upływie tego czasu można ją ponownie zalegalizować na kolejne 10lat. Wiąże się to z wymianą zaworu w butli i często ponowny przemalowaniu i oznaczeniu. Kupowanie tanich butli z drugiego obiegu może od razu wymagać legalizacji. Żaden punkt z gazami technicznymi nie nabije butli, która nie ma legalizacji. Koszt takiej usługi to w zależności od miejsca 70-100pln. Butle CO2 nabija się „na wagę”. Na butli nabita jest tara, czyli waga pustej butli. Dodatkowo jest informacja ile litrów CO2 wchodzi do środka i ile powinna ważyć nabita butla. Gaz w postaci cieczy przetacza się z większej butli, aż do momentu, kiedy będzie ważyć tyle, co podaje informacja na butli. Jeśli nabije się za dużo, gaz jest spuszczany do osiągniecia właściwej wagi nabitej butli. W domowych warunkach ważąc butlę i odejmując od niej tarę można oszacować ile gazu jeszcze w niej zostało. Z doświadczenia mogę podpowiedzieć, że lepiej jest mieć dwie małe butle CO2 np. 2L butle niż jedną dużą np. 5L. Po pierwsze, jeśli zapasowa butla jest napita to nie zaskoczy cię sytuacja, kiedy w podłączonej do akwarium butli skończy się gaz w dniu wyjazdu na wakacje. Po drugie sama butla, nawet pusta jest dość ciężka, a w moim przekonaniu zdrowie trzeba pojawia się pytanie na ile taka butla starcza. Nawet, jeśli masz takie samo akwarium jak twój kolega ten czas nie musi być taki sam. Dużo zależy od tego ile podajesz CO2, czy podajesz całą dobę, czy tylko w czasie, kiedy świeci się światło. Butla na dłużej może starczać, kiedy masz komputer pH. Skały, pachy i żwiry także mogą wpływać na parametry wody i powodować, że gazu trzeba będzie podawać więcej – tu należy się kierować wskazaniami komputera pH i indykatora CO2. Jeśli w akwarium mamy podłoże aktywne to z wiekiem zbiornika jego skuteczność w obniżaniu pH będzie maleć, co spowoduje, że CO2 będzie trzeba podawać systemy CO2 są rozwiązaniami bezpiecznymi o ile nie popełnimy jakiegoś kardynalnego błędu. Po pierwsze należy pamiętać o tym, że butla powinna stać w pionie. Po drugie zalecana temperatura otoczenia nie powinna przekraczać 40C. Słabej jakości cewki CO2 mogą się rozgrzewać do tego stopnia, że dotknięcie spowoduje poparzenie. No i oczywiście trzeba używać odpowiednich wężyków we właściwych miejscach. W dużej mierze są to te same systemy, które stosowane są w gaśnicach samochodowych, a tam często są one montowane pod siedzeniami.
W przeciętnym dekoracyjnym akwarium nie trzeba regulować pH wody. Dlatego też początkujący akwarysta zwykle nie musi zawracać sobie głowy tym parametrem. Często też lepiej, by tego nie robił dopóki nie zdobędzie odpowiedniej wiedzy. Kiedy należy regulować pH wody w akwarium? Jeżeli woda wodociągowa jaką dysponujemy ma skrajnie nieodpowiednią dla ryb wartość pH. Jak również w sytuacji, gdy nabywamy szczególnie delikatne i wymagające gatunki ryb, w tym również ryby z odłowu. W takim przypadku musimy wcześniej przygotować wodę o odpowiednich parametrach. Korekta pH wymagana jest również w akwariach tarliskowych i w akwariach roślinnych. Korekta odczynu wody zawsze jest związana jest z twardością węglanową wody/zasadowością*. Jednak, uwaga – szczególną ostrożność należy zachować przy kupnie ryb mających opinię problematycznych. Może okazać się, że przygotowanie dla nich wody, zgodnie z wytycznymi zawartymi w literaturze akwarystycznej będzie ogromnym błędem. Błędem, który ryby mogą przepłacić zdrowiem a nawet życiem. Niejednokrotnie zdarzało się, że nowo-zakupione paletki, trafiały do zbiornika z miękką i kwaśną wodą, która okazywała się dla nich zabójcza. Dlaczego? Ponieważ ryby dorastały w wodzie o pH zbliżonym do obojętnego. Dlatego kupując ryby o specyficznych wymaganiach, uznawane za problematyczne, koniecznie należy dowiedzieć się u sprzedawcy lub hodowcy jakie parametry chemiczne miała woda, w której do tej pory przebywały ryby. Jak działa system buforowy wody? System buforowy wody, to układ, który przeciwdziała wahaniom pH wody. Jeżeli w wodzie pojawia się kwas lub zasada, to system buforowy neutralizuje go, zapobiegając zmianie odczynu wody. Z jednej strony system buforowy jest więc naszym sprzymierzeńcem, z drugiej jednak poważną przeszkodą, gdy chcemy obniżyć odczyn wody. Na system buforowy wody składają się węglany i wodorowęglany oraz kwasy humusowe. Węglany i wodorowęglany Na system buforowy wody składają się głównie węglany (CO32-) i wodorowęglany (HCO3–). Stężenie tych jonów mierzymy w wodzie akwariowej przy pomocy testu na twardość węglanową wody. Jednak prawidłowo, ich stężenie powinniśmy nazywać zasadowością. Zasadowość wody w akwarium może się wyczerpać na skutek ciągłego dopływu kwasów. Kwasy mogą być dodawane celowo lub mogą powstawać na skutek procesów biochemicznych zachodzących w akwarium. Wówczas pH wody może podlegać znacznym wahaniom, co odbija się niekorzystnie na zdrowiu ryb. Regulacja odczynu wody zawsze związana jest z jej twardością węglanową. Związki humusowe Inny ciekawy układ buforowy funkcjonuje w „czarnych wodach”. Chociaż nie ma tu dużo węglanów, ich rolę przejmują związki humusowe skutecznie chroniąc to środowisko przed nagłymi wahaniami odczynu wody. Takie warunki tworzymy w akwarium filtrując wodę przez torf. Przy jego pomocy w naturalny i bezpieczny dla organizmów żywych sposób obniżamy twardość wody i jej odczyn. Za takie działanie torfu odpowiedzialne są kwasy humusowe oraz duża zdolność torfu do wiązania pierwiastków (tzw. pojemność sorpcyjna), dzięki której Ca i Mg, kształtujące twardość wody są przez torf wiązane. Proces zmiękczania i zakwaszania wody przy użyciu torfu jest rozłożony w czasie, co chroni organizmy wodne przed nagłymi zmianami tych parametrów. Podobne działanie do torfu wykazują używane jako dekoracje korzenie, liście dębu i migdałecznika morskiego (ketapang) oraz szyszki olchy. Jak obniżyć odczyn wody i twardość węglanową w akwarium? Najprostszą metodą obniżenia twardości węglanowej wody i jej pH jest stosowanie w akwarium wody destylowanej lub wody uzyskiwanej z filtrów odwróconej osmozy. Destylarki w domu raczej nikt sobie nie zamontuje, ale można wodę destylowaną kupić. Jest to wygodny sposób, gdy nie potrzebujemy dużo wody. Przy większym zapotrzebowaniu warto zainwestować w filtr RO (odwróconej osmozy). Chociaż destylacja i filtracja przez filtr RO działają na kompletnie odmiennych zasadach, ich wspólnym celem jest usunięcie z wody substancji rozpuszczonych. Efektywność obu metod jest różna i zależy od wielu czynników, o których nie będę tu pisać. W każdym razie otrzymujemy wodę pozbawioną twardości ogólnej i węglanowej/zasadowości*. Woda będzie miała odczyn kwaśny, gdyż pozbawiona systemu buforowego, nie jest w stanie neutralizować kwasu węglowego, który powstaje w wyniku rozpuszczania w niej dwutlenku węgla. Taką wodę miesza się w odpowiedniej proporcji (wypracowanej przez akwarystę) z wodą wodociągową lub rozpuszcza się w niej specjalne mieszanki soli do uzyskanie odpowiednich wartości kH/gH i pH. Jak działa filtr odwróconej osmozy (RO)? Zjawisko odwróconej osmozy wykorzystuje pół-przepuszczalną membranę, które przepuszcza cząsteczki wody, zatrzymując zanieczyszczenia które są zbyt duże aby przedostać się przez mikropory membrany osmotycznej. Odwrócona osmoza umożliwia usunięcie z wody cząstek tak małych jak bakterie, wirusy i pojedyncze jony. Otwory w membranie osmotycznej mają rozmiar około 0,0005 mikrona, podczas gdy bakterie mają rozmiar od 0,2 do 1,0 mikrona, a wirusy od 0,02 mikrona do 0,4 mikrona. Filtr RO pozwala uzyskać wodę miękką, pozbawioną rozpuszczonych soli, w tym tych odpowiedzialnych za tworzenie twardości ogólnej i węglanowej. Filtry RO usuwają ponadto związki organiczne, również te powstające w wyniku dezynfekcji wody wodociągowej związkami chloru oraz metale ciężkie. Na czym polega destylacja wody? W procesie destylacji woda jest ogrzewana do odparowania, powstająca para wodna jest kondensowana i zbierana. W zależności od destylatora otrzymana z niego woda może mieć przewodność elektrolityczną na poziomie ok. 1 μS/cm (mikrosimens/cm), bezpośrednio po destylacji jest sterylna jednak bez specjalnego wyposażenia i przechowywania szybko tę sterylność traci. Destylacja jest procesem powolnym, co zmusza do gromadzenia i przechowywania wody do późniejszego jej użycia. Jeżeli nie zostanie dobrze zabezpieczona rozpuszczają się w niej substancje lotne (dwutlenek węgla, amoniak oraz różnorodne związki organiczne), powodując wtórne zanieczyszczenie. Jeżeli pojemnik do przechowania nie jest wykonany z obojętnego materiału, jony oraz plastyfikatory z tworzywa zostaną wypłukane z pojemnika i zanieczyszczą wodę. Co to jest dejonizacja wody? W procesie dejonizacji wody wykorzystuje się wymianę jonową. Substancje, które mają zdolność wymiany jednych jonów na drugie nazywamy jonitami lub wymieniaczami jonowymi. Wymiana jonowa jest procesem odwracalnym, co oznacza że jonity mogą być regenerowane. Proces wymiany jonowej polega na wymianie zawartych w jonicie jonów wodorowych H+ i wodorotlenowych OH– na kationy np. Ca2+ i aniony np. HCO3–. Po pewnym czasie wszystkie jony H+ i OH– w żywicy zostaną wymienione, taki wkład będzie wymagał wymiany na nowy lub regeneracji. To czy złoże nadal pracuje sprawdzamy badając twardość wody po przejściu przez żywice. Przy użyciu żywicy o wysokim stopniu czystości, praktycznie wszystkie związki jonowe zostaną usunięte z wody, dając maksymalną przewodność ok. 0,055 μS/cm (w 25°C). Często jednak w akwarystyce, ze względu na łatwość regeneracji (przy użyciu soli kuchennej) używa się żywic, które wymieniają jony sodu (Na+) na jony Ca2+ i Mg2+. W takiej sytuacji, spada twardość ogólna wody (żywica zatrzymuje jony Ca2+ i Mg2+). Jednak nie zmniejsza się jej zasadowość (w rozworze pozostają wodorowęglany (HCO3–) i przewodność (do wody trafiają jony sodu), trzeba mieć to na uwadze, gdy woda ma być użyta w akwariach tarliskowych z rybami wymagającymi niskiego zasolenia (przewodności wody). W związku z tym, że taka żywica nie zmniejsza zasadowości wody nadal będziemy mieć problem z obniżeniem jej pH. Dozowanie CO2 a pH wody W akwarystyce roślinnej bardzo często jako nawóz stosowany jest dwutlenek węgla (CO2). Jego dozowanie ma na celu dostarczenie roślinom wodnym węgla, pierwiastka niezbędnego w procesie fotosyntezy. Rozpuszczalność gazu w wodzie zależy od jego stężenia w powietrzu atmosferycznym. Od tej reguły są jednak wyjątki związane z faktem, że niektóre gazy mogą reagować z wodą. Właśnie w ten sposób zachowuje się dwutlenek węgla. Gaz ten w reakcji z wodą tworzy kwas węglowy (H2CO3). Dlatego może się go rozpuścić w wodzie więcej niż wynikałoby to z jego stężenia w atmosferze. Powstający kwasy węglowy jest odpowiedzialny za szybszy lub wolniejszy (w zależności od systemu buforowego) spadek pH wody. Dozowanie CO2, niejako przy okazji dostarczania węgla, służy też do uzyskania odpowiedniego dla roślin i ryb pH wody. Należy jednak mieć na uwadze, że dozowanie CO2 do wody o słabych właściwościach buforujących (niska twardość węglanowa/zasadowość), spowoduje spadek pH do poziomu niebezpiecznego dla ryb. Podczas nawożenia CO2, pomiar pH przy użyciu testów jest bardzo ważnym elementem kontroli funkcjonowania akwarium. Na podstawie pomiarów pH w cyklu dziennym możemy śledzić co dzieje się w akwarium, a wyciągnięte wnioski wykorzystać do przeprowadzania ewentualnych zmian w zbiorniku. Preparaty akwarystyczne do obniżania pH Odczyn wody można też obniżyć stosując preparaty akwarystyczne, w skład których wchodzą kwas ortofosforowy lub solny np. Aquacid pH Minus. Należy jednak pamiętać, że im większa jest twardość węglanowa/zasadowość wody tym więcej takiego preparatu zużyjemy aby osiągnąć zamierzony cel. Dodatkowo w przypadku preparatów z kwasem ortofosforowym mogą one stać się istotnym źródłem fosforu w akwarium, zwłaszcza gdy, zastosujemy znaczne jego ilości. Warto również wspomnieć o gotowych wyciągach z torfu (Trofin Complex) , kory dębu (Querex), czy też liści migdałecznika morskiego (Ketapang Extract). Jest to szybsza, w stosunku do filtrowania przez torf, metoda służąca do otrzymania czarnej wody. Takie preparaty są dobre i skuteczne. Należy jednak pamiętać, iż użycie ich w wodzie o znacznej twardości spowoduje zużycie części lub całego produktu na wiązanie obecnych w akwarium jonów Ca2+ i Mg2+. W efekcie powstanie brązowy osad. Oczywiście w takim przypadku produkt będzie nie skuteczny, aby działał trzeba przed jego użyciem obniżyć twardość ogólną i węglanową wody. Procesy biochemiczne, które obniżają pH wody Odczyn wody oraz twardość węglanowa/zasadowość w dojrzałym, prawidłowo funkcjonującym akwarium obniża się na skutek procesów biochemicznych, które w nim zachodzą. Woda w naturalny sposób może zyskać odpowiednie dla ryb parametry. Zupełnie nie przeszkadzają temu okresowe, częściowe podmiany wody. Wręcz przeciwnie, częściowa podmiana wody akwariowej na wodę wodociągową, która w Polsce najczęściej jest twarda i ma odczyn zasadowy, zapobiega zbyt dużemu spadkowi pH na skutek procesów biochemicznych i odbudowuje system buforowy wody akwariowej, dostarczając jonów wodorowęglanowych (HCO3–). Deszczówka w akwarium? Czasem spotykam się z pytaniami dotyczącymi zastosowania wody deszczowej w akwarystyce. Jest to woda miękka, o odczynie wynoszącym ok. 5,6 pH (na skutek rozpuszczania się w niej CO2) lub niższym gdy rozpuszczą się w niej obecne w atmosferze zanieczyszczenia takie jak związki siarki i azotu, które ją silnie zakwaszają (kwaśne deszcze). Niski odczyn deszczówki sprzyja również rozpuszczaniu się w niej metali ciężkich, które unoszą się w atmosferze związane w różnych pyłach. Generalnie, na skutek dużego zanieczyszczenia atmosfery, stosowanie takiej wody nie jest dobrym rozwiązaniem. Jeżeli już się na to zdecydujemy to należy łapać deszcz po kilku minutach od rozpoczęcia opadu, gdy ten najbrudniejszy, „pierwszy deszcz” oczyszczający atmosferę już spadnie. W dużych ośrodkach miejskich z tej metody pozyskiwania wody należy raczej zrezygnować. Deszcz może mieć również odczyn zasadowy np. w rejonie cementowni. Jak zwiększyć pH wody? Omówiłam różne sposoby służące do obniżania odczynu wody w akwarium. Niejednokrotnie jednak, akwarysta potrzebuje uzyskać wodę o odczynie zasadowym. Gdy z kranu płynie już twarda woda o pH obojętnym lub lekko zasadowym wystarczy skorzystać z preparatów akwarystycznych np. Aqua-Alkal pH Plus. Pomocne są również specjalne sole akwarystyczne dedykowane do akwariów z rybami z jezior Malawi i Tanganika. Popularne jest również stosowanie sody oczyszczonej (NaHCO3). Jest ona źródłem wodorowęglanów, które wchodzą w skład systemu buforowego. Roztwór sody oczyszczonej ma odczyn lekko zasadowy, co nieznacznie zwiększy pH w akwarium. Nie spowoduje ona natomiast wzrostu twardości ogólnej wody. Twardość ogólną i węglanową można też zwiększać poprzez umieszczenie w akwarium skał wapiennych oraz żwirku koralowego. Ten ostatni można umieścić w podłożu lub komorze filtra. Wapienie i żwirek koralowy powoli rozpuszczając się będą stałym źródłem zasilającym układ buforowy w wodorowęglany i węglany. Takie zabiegi najczęściej stosuje się w akwariach z rybami preferującymi wodę o odczynie zasadowym np. pielęgnice z jezior Malawi i Tanganika. *Testy akwarystyczne mierzące twardość węglanową wody, w rzeczywistości mierzą inny parametr – zasadowość. Na ogół w akwariach twardość węglanowa jest równa zasadowości. dr inż. Aleksandra Kwaśniak-Płacheta Literatura: Kowal Świderska-Bróż M., (1997), Oczyszczanie wody, PWN, Warszawa-Wrocław; Lampert W., Sommer U., (1996), Ekologia wód śródlądowych, PWN, Warszawa;
co2 do akwarium domowym sposobem